Les 1. Inleiding Middeleeuwen

Lesdoelen

- De leerlingen kunnen aan de hand van een mindmap over de Middeleeuwen hun achtergrondkennis over de Middeleeuwen activeren;

- De leerlingen kunnen aan de hand van verschillende voorwerpen een beredeneerde mening geven of dit voorwerp al dan niet in de Middeleeuwen voorkwam;

- De leerlingen kunnen door middel van een beschrijving van hun ‘medieval me’ een link leggen tussen onze tijd en de Middeleeuwen;

- De leerlingen doen onderzoeksvaardigheden op door informatie te zoeken over Jeroen Bosch;

- De leerlingen kunnen de gevonden informatie relateren aan een hedendaagse tv-serie.


Tijdsplanning

Deze les is geschikt voor een les van 45-90 minuten afhankelijk van de hoeveelheid van de opdrachten en de manier waarop de opdrachten worden uitgevoerd.


Hulpmiddelen
Opdracht 1.1
- Enkele A3-vellen
- Stiften in verschillende kleuren
- Eventueel plakband om de mindmaps op te hangen
 Opdracht 1.2
- Allerlei voorwerpen zoals: pen of veer, deodorant, aardappel,theezakje, mobieltje, regenjack, boek
- Bedenk zelf nog meer voorwerpen waarover de leerlingen kunnen discussiëren
 Opdracht 1.3
- Schrijfmateriaal en papier
- Eventueel computer met Word
Opdracht 1.4
- Een beeldscherm met internetaansluiting voor een youtube-filmpje;
- Schrijfmateriaal en papier


Inleiding
In deze les staat een oriëntatie op de Middeleeuwen centraal. De docent hoeft weinig introductie te geven aangezien de leerlingen middels de oriëntatie-opdrachten zelf aan de slag gaan met de stof. Opdracht 1.1. en 1.2. zijn oriënterende opdrachten. Opdracht 1.3 en 1.4 borduren hierop voort.


Opdrachten
De opdrachten bestaan zowel uit oriëntatie-opdrachten en verdiepende opdrachten. Het verdient de aanbeveling om ten minste één oriëntatie-opdracht en één verdiepende opdracht in de les op te nemen.


Opdracht 1.1. Middeleeuwse Mindmap (oriëntatie)     20 min

Deze opdracht is bedoeld om de voorkennis van de leerling te activeren. De centrale vraag van deze opdracht is dan ook ‘Wat is het algemene beeld van de Middeleeuwen dat bij de leerlingen leeft?’

Een mindmap is een diagram opgebouwd uit begrippen, teksten, relaties en/of plaatjes, die zijn geordend in de vorm van een boomstructuur rond een centraal thema. Laat de klas als volgt te werk gaan:

  1. Noteer het centrale thema in het midden van het blad;

  2. Laat de leerlingen categorieën bedenken die bij de Middeleeuwen passen (bijvoorbeeld politiek, cultuur, economie, internationale betrekkingen, sociaal, religie)

  3. Aan deze categorieën kunnen de leerlingen subcategorieën koppelen.

NB: Om het overzicht te behouden kunnen de leerlingen werken met verschillende kleuren per categorie, korte woorden/teksten en eventueel plaatjes.

In het antwoordenboek vindt u een voorbeeld van een mindmap.

De taken van de docent zijn de volgende

-    De opdracht toelichten/uitdelen;

-    De klas verdelen in groepjes van 4-5 leerlingen;

-    A3 papieren eventueel stiften uitdelen;

-    Rondlopen terwijl de leerlingen de opdracht uitvoeren en eventueel bijsturen;

-    De docent leidt een klassikale bespreking aan de hand van de mindmaps met vragen

 
 
Suggesties
-   De docent kan de leerlingen per groepje de drie belangrijkste begrippen op het bord laten noteren.
 

Opdracht 1.2 Middeleeuwse voorwerpen (oriëntatie)     15-20 min

Om de wereld van de Middeleeuwen beter te begrijpen is het belangrijk wat te weten over de producten die de mensen destijds voor handen hadden. Sommige dingen zijn in onze tijd veel makkelijker gemaakt door de vernieuwde technieken en kennis. In deze opdracht staan de leerlingen stil bij wat de middeleeuwers tot hun beschikking hadden en wat dit betekende voor hun dagelijkse leven. Het doel van deze opdracht is om de leerlingen dieper te laten nadenken over het dagelijkse leven in de Middeleeuwen en het verschil tussen de Middeleeuwen en deze tijd. Deze opdracht kan zowel in groepjes als klassikaal worden gedaan. 
Suggesties voor voorwerpen inclusief uitleg staan in de docentenhandleiding.
 
De docent gaat als volgt te werk bij een klassikale opzet:
-    De opdracht toelichten/uitdelen;
-    De leerlingen een voorwerp tonen;
-    De leerlingen vragen op te schrijven:
       o   Wat het voorwerp is;
       o   Of het voorwerp al in de Middeleeuwen bestond;
       o   Wat de functie van het voorwerp in de Middeleeuwen was of eventueel een alternatief bedenken.
-    Een klassikale bespreking leiden aan de hand van de bovenstaande antwoorden van de leerlingen.
 
Suggesties
-    Laat de leerlingen als huiswerkopdracht allemaal een voorwerp van huis meenemen en onderzoeken of dit voorwerp al dan niet in de Middeleeuwen al bestond.  Verdeel de leerlingen vervolgens in groepjes van 4-5 leerlingen en laat ze van elkaar raden of dit voorwerp al dan niet bestond in de Middeleeuoriëntwen en wat eventuele alternatieven zouden kunnen zijn. Laat alle leerlingen zonder te kijken één voorwerp pakken en dit geheim houden voor de anderen. Geef ze een aantal minuten de tijd om na te denken over de volgende twee vragen:
-    Bestond dit voorwerp al in de Middeleeuwen?
-    Zo nee, wat voor alternatief hadden ze hiervoor?
 
Laat de leerlingen één voor één hun product omschrijven, zodat de anderen kunnen raden wat dit is. Als het voorwerp bekend is, laat ze een antwoord geven op de vragen. Aan de hand van een discussie kunnen ze tot een goed besef komen van middeleeuwse producten.


Opdracht 1.3 Medieval Me (creatief)     20-30 min
Het doel van deze opdracht is om de leerlingen de kennis uit de voorgaande opdrachten te integreren en toe te passen op hun persoonlijke situatie.
 
Suggesties
-  Deze opdracht zou ook een goede huiswerkopdracht kunnen zijn ter voorbereiding op deze les of aan het einde van de les.
-    Aan deze opdracht kan ook een creatieve component worden toegevoegd door de leerlingen in het a-gedeelte van de opdracht een wapenschild van hun familiewapen te laten maken, of zichzelf in middeleeuwse kleding te tekenen, en dergelijke. Ook kan de leerling eventueel een facebookpagina (in Word of op papier) ontwerpen van zijn/haar “medieval me”.
-  De b-opdracht zou op een andere manier kunnen worden ingevuld door de leerlingen een stripverhaal te laten maken van hun middeleeuwse dagindeling.
 
  1. De vragen die de leerlingen moeten beantwoorden zijn:
- Hoe zou je eruit zien in de middeleeuwen?
- Wat zou je eten?
-  Zou je naar school gaan en hoe zou dat dan gaan?
  1. In dit deel beschrijft de leerlingen zijn middeleeuwse dagindeling, zonder moderne componenten zoals mobieltjes, elektriciteit, moderne vervoersmiddelen, enz.
De docent gaat als volgt te werk:
-    De opdracht uitdelen/toelichtoriënten inclusief eventuele creatieve suggesties;
-    Rondlopen terwijl de leerlingen de opdracht uitvoeren en eventueel bijsturen;
-   De docent kan in de volgende les terugkoppelen naar deze opdracht (als inleiding) of de docent kan de resultaten van de opdracht aan het einde van de les klassikaal bespreken.
In het antwoordenboek vindt u een aantal voorbeelden van hoe deze opdracht zou kunnen worden uitgevoerd.

Opdracht 1.4 Mediaopdracht (verdieping)     45 min

Laat een aflevering zien van de serie Floris, bijvoorbeeld de aflevering ‘De Harige duivel’.
 
Floris is een televisieserie uit 1969 in zwart-wit over een jonge ridder die vecht tegen de hertog van Gelre/ De aflevering ‘De harige duivel’ gaat over een historische figuur die echt heeft bestaan. Floris en Sindala zijn verzonnen, maar Jeroen Bosch heeft echt geleefd (1450-1516).
  1. Laat de leerlingen de volgende vraag beantwoorden m.b.v. internet voordat de film begint: Wie was Jeroen Bosch? Waardoor is hij beroemd geworden? Dit kan ook een huiswerkopdracht voorafgaande aan de les zijn.
Het antwoord vindt u in het antwoordmodel.
 
  1. Kijkopdracht: op welke manier komt Jeroen Bosch terug in de serie?
Als Filips de Schone een groots schilderij gekocht heeft van Jeroen Bosch zet Karel van Gelre zijn zinnen op dit schilderij. Lange Pier probeert het schilderij te bemachtigen, ondanks dat hij als de dood blijkt voor alle duiveltjes op het schilderij. In de serie denkt men dat Jeroen Bosch een verbond heeft gesloten met de duivel.
 
Meer informatie over deze serie vindt u op: Floris wiki
 
Suggesties
-  Als optionele kijkopdracht kunt de leerlingen vragen om de middeleeuwse elementen in deze aflevering te benoemen. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop de personages gekleed gaan, de setting (vervoersmiddelen, manier van leven),  middeleeuws gedachtegoed (monsters, duivels) etc.
-   U kunt uiteraard voor deze opdracht ook een ander medium gebruiken:
      o   Film: Monty Python and the Holy Grail;
      o   Serie: The pillars of the earth;
      o   Games: Dante’s Inferno, Stronghold 2.
- Ter differentiatie: voor een zeer slimme klas zou u een discussie op poten kunnen zetten over de representatieve van de Middeleeuwen in deze serie.  Gebruik onderstaande informatie als leidraad.
o   Hoe ziet het beeld dat de gemiddelde Nederlander van de Middeleeuwen heeft eruit?
    -   Heksenverbrandingen, banketten met jongleurs en vuurspuwers, smerige steden, de pest, ridders,
        jonkvrouwen en kastelen, zware straffen, mensen met slechte manieren.
o   Laat de leerlingen met behulp van internet uitzoeken waar dat beeld vandaan komt en waar het uit bestaat.
    -    In de eerste helft van de negentiende eeuw, gedurende de Romantiek, herontdekte men de Middeleeuwen.         Deze hype rondom de Middeleeuwen resulteerde in romans, schilderijen, bouwwerken en restauraties
        gebaseerd op de gotische periode. Voorbeelden hiervan zijn Sir Walter Scott, Victor Hugo met zijn 'Notre
        Dame de Paris' (De Gebochelde van de Notre Dame), Hendrik Conscience met 'De Leeuw van Vlaanderen',
        de opkomst van de Neo-gotiek e.d.

 
Lesonderdeel: Middeleeuws verhaal (Optioneel)     15 min

Aangezien deze lessenreeks draait om het verhaal van Beatrijs is het misschien wel leuk om voor de leerlingen op geanimeerde wijze een middeleeuws verhaal te vertellen om ze kennis te laten maken met de middeleeuwse vertelsituatie als een inleiding op de volgende les. Mocht u een interessant middeleeuws verhaal kennen, dan is het erg leuk om de leerlingen daar in deze les kennis mee te laten maken.


Afsluiting     10 min

Vat met de leerlingen samen wat ze deze les hebben geleerd aan de hand van de volgende vragen.
-    Wat was er anders in de Middeleeuwen in vergelijking met onze tijd?
-    Wat was er hetzelfde?



Terug naar hoofdpaginaNaar les 2